گزیده مقاله تقسیم کار نزد کارل مارکس (دکتر موسی غنی نژاد)

آدام اسمیت و تقسیم کار

⚪️ آدام اسمیت منشاء اصلی افزایش "ثروت ملل" را کار و صنعت انسانی می داند و مى گوید هر چه تقسیم کار در جامعه گسترده‌تر باشد، توانایی و مهارتهای تولیدی انسانها و نیز اختراع انواع ماشین آلات که خود موجب افزایش ثروت آفرینی انسان مى شود، فزونی مى گیرد. از گذشته های دور برخی از متفکران بر اهمیت تقسیم کار در جامعه اشاره کرده بودند اما اسمیت بر وجه خاصی از تقسیم کار تاکید دارد و آن را نتیجه میل طبیعی انسان به مبادله مى داند. انسانها برای به دست آوردن آنچه نیاز دارند به مبادله متوسل مى شوند یعنی به همکاری و دادوستد داوطلبانه با دیگر هم نوعان می پردازند. این ویژگی انسان متمدن است که برای برآوردن نیازهای خود همانند حیوانات به زور و خشونت دست نمی یازد. تمدن نتیجه همکاری انسانها برای برآوردن نیازهای همدیگر از طریق مبادلات داوطلبانه از طریق سازوکاری است که تقسیم کار نقش تعیین کننده ای در آن دارد.

⚪️ از نظر اسمیت آنچه ثروت در جوامع انسانی را افزایش مى دهد، تقسیم کار و تخصصى شدن تولید است، تقسیم کار خود نتیجه گسترش دادوستد میان انسانها است. در جوامعی که دادوستد میان آحاد آن محدود است، مانند جوامع اولیه انسانی، تقسیم کار هم به همان میزان محدود است اما با گذر زمان که گرایش انسانها به دادوستد موجب گسترش ابعاد مبادلات در جامعه مى شود، تقسیم کار نیز به همان میزان توسعه مى یابد.

⚪️ بنابراین با عمق یافتن بازار و امکان مبادله بیشتر، تقسیم کار و تخصصی شدن تولید نیز گسترده تر می‌شود. اسمیت در ادامه توضیح مى دهد که یکی از ضروریات گسترش بازار، آسانی حمل و نقل و کم هزینه بودن آن است. او با اشاره به شواهد تاریخی مى گوید علت اینکه شهرها و تمدنهای بزرگ در گذشته همیشه کنار دریاها یا رودخانه های بزرگ به وجود آمدند، آسانی و کم هزینه بودن نسبی حمل و نقل آبی در مقایسه با حمل و نقل خشکی بوده است.

دیوید ریکاردو و تقسیم کار

⚪️ دیوید ریکاردو، اقتصاددان کلاسیک برجسته دیگر، با طرح مفهوم هزینه های نسبی یا آنچه بیشتر به مزیت نسبی معروف شده است، با منطق روشن و دقیقی نشان مى دهد که مشارکت و همکاری داوطلبانه همه انسانها در تقسیم کار، در نهایت به نفع همگان تمام مى شود.

⚪️ فرض کنیم دو انسان هر کدام کفش و کلاه تولید می کنند، و یکی از آنها در هر دو مورد از دیگری برتر است [مزیت مطلق دارد]؛ اما فرض کنیم که برتری وی در تولید کلاه ۲۰ درصد و در تولید کفش۳۳ درصد باشد. آیا به نفع هر دو نفر نخواهد بود که ماهرترین فرد [آنکه مزیت مطلق در تولید هر دو کالا دارد] هم خود را منحصرا صرف تولید کفش کند و دیگری که در هر دو زمینه مهارت کمتری دارد به تولید کلاه بپردازد؟

⚪️ پاسخ ریکاردو به این پرسش مثبت است. شخص الف در تولید هر دو کالای کفش و کلاه نسبت به شخص ب مزیت مطلق دارد اما بهتر است تنها به تولید کفش اکتفا کند که در آن مزیتش نسبت به تولید کلاه بیشتر است، و تولید کلاه را به شخص ب واگذار کند که هزینه اش نسبت به تولید کفش کمتر است. با این تقسیم کار هر دو طرف در مبادله کفش و کلاه منتفع مى شوند.

⚪️ نظریه های مدرن تجارت بین الملل از آن زمان تا به امروز بر اساس این قضیه بنیاد گذاشته شدند. به این ترتیب مضمون اصلی تفکر بدیع ریکاردو تحت الشعاع یک جنبه از کاربرد آن (تجارت خارجی) قرار گرفت، در صورتی که آنچه او در روابط مبادله ای میان انسان ها کشف کرده بود بیانگر یک قانون کلی در روابط اجتماعی است. طبق این قانون، همکاری و مشارکت همه انسانها در جامعه از طریق مبادلات داوطلبانه (آزادانه)، موجب افزایش ثروت و رفاه همگانی مى شود. منظور از افزایش ثروت در سایه تقسیم کار و تجارت، صرفا افزایش مقدار کالاهای تولید شده نیست بلکه افزایش ارزشهای ناشی از خود مبادله یعنی رفاه و رضایت مبادله کنندگان هم است.